શિયાળો એટલે સ્વાસ્થ્ય કરતાં વધારે મહેનતની ઋતુ

Courtesy: ht.com

શિયાળે શિતળ વા વાય પાન ખરે ઘઉં પેદા થાય;
પાકે ગોળ કપાસ કઠોળ, તેલ ધરે ચાવે તંબોળ.
ધરે શરીરે ડગલી શાલ, ફાટે ગરીબ તણા પગ ગાલ;
ઘટે દિવસ ઘણી મોટી રાત, તનમાં જોર મળે ભલી ભાત.

કવિ દલપતરામની કવિતાની આ ચાર પંક્તિઓ શિયાળાનું જાણે આબેહૂબ વર્ણન કરી જાય છે. હાલ શિયાળો ચાલી રહ્યો છે ઠંડી ઠીક ઠીક વધી રહી છે. 

ઠંડીનો પારો કેટલો નીચે ઊતર્યો તેના વિશે વિવિધ માધ્યમો દ્વારા સતત માહિતી અપાઈ રહી છે. ઉપરાંત વિવિધ વેબસાઇટ્સ અને છાપાં તથા મેગેઝિનોમાં સ્વાસ્થ્યપ્રદ માહિતીનો ભંડાર આ દિવસોમાં ખડકાય છે. 

વિવિધ પ્રકારની કસરતો, મોર્નિગ વૉક, ઇવનિંગ વૉક તથા કેવી રીતે શિયાળામાં હેલ્ધી બનવું તેના વિશેની માહિતીનો ખડકલો થઈ રહ્યો છે. 

ખાવામાં કચરિયાથી લઈને ચીકી, ઊંધિયું જેવી વાનગીઓ દર વર્ષની જેમ અત્યારે ફરી ચમકવા લાગી છે.. 

પરંતુ આપણે આજે વાત કરવાની છે ગામડાંમાં આવતા શિયાળાની. મજૂરી કે ખેતીમાં કામ કરતા લોકો માટે શિયાળો એટલે શું? 

Courtesy: eyeem.com

ગામડાંના લોકો માટે શિયાળો મોટેભાગે મહેનતની ઋતુ રહી છે. હાલના સમયમાં ગુજરાતનાં ગામડાંની સ્થિતિ દેશની સાપેક્ષે ઠીક ઠીક બદલી રહી છે. ખેતી સાથે અન્ય ઉદ્યોગો અને ધંધાઓનું વર્ચસ્વ વધી રહ્યું છે. 

નવી પેઢી ખેતીથી ધીમેધીમે અળગી થઈ રહી છે. તો પણ ગામડાં હજી ખેતી પર ટકી રહ્યાં છે. ત્યારે દલપતરામની કવિતાની જેમ શિયાળો ગામડાંના લોકો માટે મહેનત લઈને આવે છે. 

વરસાદ સારો હોય એવા સંજોગોમાં ખેડૂતો રવિ પાકની વાવણીમાં શિયાળાની શરૂઆતમાં જ તૈયારી શરૂ કરી દેતા હોય છે. ખરીફ પાકની લણણી અને તેનું કામ પણ શિયાળાના શરૂઆતના દિવસોમાં થાય છે.

ભારતમાં ચોમાસમાં લેવાતા પાકને ખરીફ પાક અને શિયાળામાં લેવામાં આવતા પાકને રવિ પાક કહેવામાં આવે છે. 

એટલે ખાવાના શોખીનો, સ્વાસ્થ્યની સંભાળ, હેલ્થ, વસાણા, કચરિયાં જેવી બાબતો અમારે ત્યાં જોવા મળતી નથી. હાલ શિયાળામાં ઠંડીની સાથે સાથે મહેનત કરી પેટ્યું રળી લેવા માટેની દોડધામ હોય છે. 

ખેતી પર નભતાં મજૂરો માટે આ છેલ્લી સિઝન હોય છે જેમાં ચોમાસા સુધીની કમાણી કરી લેવાની હોય છે. ઉનાળામાં બહુ ઓછા વિસ્તારોમાં ખેતીમાં પાક લઈ શકાતા હોય છે. જેથી મજૂરી માટેના આ અંતિમ દિવસો હોય છે. 

દલપતરામે જેમ કહ્યું કે ફાટે ગરીબ તણા પગ ગાલ. જે ગામડાં અને શહેરના બંને લોકોને લાગુ પડે છે. પરંતુ ગામડાંમાંથી આવતો હોઉં ત્યાંની પરિસ્થિતિમે જોઈ છે અને આ પંક્તિને અનુભવી પણ છે. 

આજથી દસેક વર્ષ પહેલાં ગામડાંમાં શિયાળામાં લગાવાતી મોચ્યૂરાઇઝ ક્રિમ્સનો જમાનો આવ્યો ન હતો. શિયાળાની ઠંડી શરૂ થતાની સાથે જ ચામડી સુકાતી જાય અને હોઠ, ગાલ, હાથ તથા પગ ફાટવા લાગે. 

જ્યારે પગ કે હાથમાં પડેલા ચીરામાંથી લોહી નીકળવાની શરૂઆત થાય ત્યારે મેં અનેક લોકોને ઘી લગાવતાં જોયાં છે. ઘી ચામડીને થોડા સમય માટે કૂણી કરે છે. 

મોટેભાગે નાનાં છોકરાંના નાક અને ગાલ તરડી જાય છે. હાલમાં જુદી જુદી ક્રિમ અને નવા નવા લોશનને કારણે થોડી બદલી હશે. પરંતુ સામાન્ય ગણાતા અને સ્માર્ટ દુનિયામાં હજી પણ ન પ્રવેશી શકેલા લોકો માટે દલપતરામની પંક્તિઓ યથાર્થ છે. 

શિયાળામાં મેં આરોગ્યને લઈને ભાગ્યે જ ગામડાંમાં લોકોને વિચારતા જોયાં હશે. હા એટલું ખરું કે શિયાળામાં ભૂખ બહુ લાગે એવી વાતો નાનપણમાં સાંભળી. ગામડાંમાં રહેતા લોકો માટે હાલનો સમય તાજા શાકભાજીનો હોય છે. રીંગણ, ટામેટાં, મૂળા, ગાજર, વટાણા જેવાં તાજાં શાકભાજી મળી રહે. 

બાકી આરોગ્યપ્રદ શિયાળો તો મેં પણ શહેરમાં જ આવીને જોયો. તમને પણ શિયાળાની સ્વાસ્થ્યપ્રદ શુભકામનાઓ.