લાઈટ જાય તો શું થાય? અંધકાર કે ઉજાસ?

લાઈટ થોડા મોટા વિસ્તારમાં ગઈ હશે કારણ કે મને પૂર્વ દિશામાં થોડા તારાઓએ દર્શન આપ્યાં. સામેના મકાનોનો રંગ અંધારામાં ઝાંખો પડી ગયો હતો. બહાર ઊભેલા માણસો ઓળા જેવા દેખાતા હતા. સોસાયટી જાણે અંધકાર સાથે ભળી ગઈ હતી.

file photo

આમ તો લાઈટ જાય તો શું થાય એ વાતનો પ્રશ્ન ઉઠવો કે ઉઠાવવો બહુ સ્વાભાવિક ના લાગે. કારણે કે ગામડાંઓમાં છાશવારે લાઈટ જતી હોય છે અને મેટ્રો શહેરમાં વીજળી ગુલ થવાના પ્રશ્નો ઓછા છે. આપણે જરા મેટ્રો શહેરને ધ્યાનમાં રાખીને વાત કરીએ. હવે જરા આગળ વધીએ કોઈ તમને પૂછે કે રાત્રે લાઈટ જાય તો શું થાય? તો પ્રથમ દૃષ્ટિએ તમારો જવાબ લગભગ આવો હોય કે ઘરમાં બુમાશોર થઈ જાય. મોટાભાગના ઘરોમાં વૈકલ્પિક વ્યવસ્થાના પ્રશ્નો ઉઠે. ઘરના લોકો પક્ષ વિપક્ષની ભૂમિકામાં આવી આક્ષેપ પ્રતિ આક્ષેપોનો મારો ચલાવે. જે ઘરમાં નાના છોકરાં હોય ત્યાં થોડો શોરબકોર વધી જાય. સોસાયટીમાં ઘણા લોકો તો બહાર નિકળીને મર્યાદા પુરુષોત્તમમાંથી થોડી છુટ લઈને  વીજળી વિભાગને જરા અમથી ચોપડાવે પણ ખરા. હવે જરા વાતને અલગ રીતે જોઈએ.

આવી સામાન્ય ગણાતી પણ જરા અસામાન્ય વાત એટલા માટે યાદ આવી કે આજે સાંજે અમારે ત્યાં સોસાયટીમાં લાઈટ જતી રહી. પછી શું.. પણ ઉપર લખ્યું એવું ના થયું. કારણે કે સોસાયટી જરા શહેરના શોરગુલથી દુર છે. આજુબાજુ ખેતરો છે. પરંતુ અમદાવાદ જેવા શહેરમાં રહેતા હોઈએ અને લાઈટ જાય એજ ઈગો હટ કરી નાખે એવી વાત છે. હવે મૂળ વાત પર આવીએ, લાઈટ ગયા બાદ જરા ઘરની બહાર નિકળીને જોયું, સાંભળ્યું અને અનુભવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. સામે અંધારું હતું, આછા આછા વૃક્ષો દેખાતા હતા, તમરાંનો અવાજ આટલો સરસ તીણો અને કર્ણપ્રિય હોય એવું અનેક વર્ષો બાદ અનુભવ્યું. દિવસે લીલા દેખાતા વૃક્ષો જાણે અંધકાર ઓઢીને બેઠાં હતા. ધીમે ધીમે આવતો પવન પાંદડાઓમાંથી પસાર થતાની સાથે હળવો અમથો સૂર જાણે વાતાવરણમાં પૂરાવતો હતો. બાજુના ઘરમાં સતત વાગતું હોમ થિયેટર અચાનક જ મૂંગું થઈ ગયું. જાણે પહેલીવાર બાજુના ઘરનો ઘોંઘાટ બંધ થયો. મારા ઘરનું ટીવી પણ બંધ થયું. રસોડામાંથી લસણ ખાંડવાનો અવાજ આવતો હતો. સોસાયટી જાણે જીવંત બની રહી હતી. માત્ર વીજળી જ નહીં જાણે કૃત્રિમતા પણ સાથે જતી રહી હતી.

હવે વારો હતો આકાશ જોવાનો. લાઈટ થોડા મોટા વિસ્તારમાં ગઈ હશે કારણ કે મને પૂર્વ દિશામાં થોડા તારાઓએ દર્શન આપ્યાં. સામેના મકાનોનો રંગ અંધારામાં ઝાંખો પડી ગયો હતો. બહાર ઊભેલા માણસો ઓળા જેવા દેખાતા હતા. સોસાયટી જાણે અંધકાર સાથે ભળી ગઈ હતી. કુદરત રાતને પણ સુંદર જ બનાવે છે આપણે જરા નાહક ના ડરી જઈએ છીએ. મને જરા અંધકાર ગમે ખરો અને વધારે પ્રકાશ પસંદ નથી. ક્યારેક સ્ટ્રીટ લાઈટ વિનાના ટ્રાફિક વગરના રસ્તે બાઈક લઈને આવતો હોવ તો પણ હું બાઈકની હેડ લાઈટ બંધ કરી દઉં છું. ઘરમાં પણ કારણ વગરનો વીજળીનો ગોળો મને ચાલુ રાખવો ગમતો નથી. આ બાબતો વ્યક્તિગત છે, જેને સર્વસામાન્ય ન ગણી શકાય. પરંતુ એ વાત તો સત્ય છે કે શહેરમાં રહીને આપણે અલગ દૃષ્ટિથી જોવાનું ભુલી ગયાં છીએ. આપણે હંમેશા દરેક વસ્તુને એક જ નજરે જોઈએ છીએ. સવારથી ઉઠીને રાત્રે પથારીમાં સુવા જઈ ત્યાં સુધી આપણે અનેક ક્રિયાઓ કરીએ છીએ. પરંતુ તે એક ઘરેડ થઈ ગઈ છે. ઘરેથી નિકળતા બની શકે કે તમે દરરોજ કોઈ સરસ ગાર્ડન પાસેથી પસાર થતા હશો. ક્યાંક તમે વૃક્ષોથી આચ્છાદિત રસ્તા વચ્ચેથી પસાર થતા હશો, રાત્રે ઘરે પરત ફરતી વખતે શક્ય છે કે તમે અંધારી ગલીમાંથી પસાર થતા હોવ, પરંતુ આમા કંઈ નવાઈ લાગવા જેવું નથી. 

File Photo

મોર્નિંગ વોકમાં પણ આપણે ઈયરપ્લગ કાનમાં ખોસીને ચાલીએ છીએ. સવારના વાતાવરણમાં ક્યારેય મહાલવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે ખરો? સાંજે ચાલવા નિકળો ત્યારે સાથે કોઈ હોય એના સાથે વાત કરવાને બદલે મુંગા રહી ચારેતરફથી આવતા અવાજને સાંભળવાનો પ્રસંગ બનવા દીધો છે ખરો? અવાજના પણ લેયર્સ હોય છે. એકસામટા આવતા અવાજને જો ધ્યાનથી સાંભળો તો તેમાંથી દરેકને અલગ તારવી શકાય છે. પરંતુ  મોટાભાગના આપણે ગર્વિત મેટ્રોવાસી FMના RJની સાથે મોર્નિંગ વોક કરવા ટેવાયેલા છીએ. યા તો દરરોજ એક એકના એક ગીત સાંભળતા સાંભળતા પેટ પર જામેલી ચરબીના થર ઉતારવા મથીએ છીએ. ટ્રાફિકના ઘોંઘાટના પણ અનેક સ્વર હોય છે. ધ્યાનથી સાંભળજો ક્યારેક સંભળાશે. વાત વીજળી જાય કે ન જાય એની નથી પરંતુ સ્માર્ટફોન, ટીવી, કમ્પ્યૂટર, વ્હિકલ આ બધા વચ્ચે જિંદગી એક ચીલો  થઈ ગઈ છે. ધીમે ધીમે આપણે સોશિયલ મીડિયા પર પ્રકૃતિના મેસેજ વાંચી આનંદ લઈ રહ્યાં છીએ. નેચરના સારા લેન્ડસ્કેપ કે લીફના ક્લોઝઅપને આપણે શેર કરતા થયાં છીએ. પરંતુ કુદરત આપણી સાથે જે શેર કરે છે તેને લાઈક કરતા ભુલી ગયાં છીએ. આ યાર લાઈટ છે જ એવી એ જાયને એટલે બબાલ થાય જ. જો મે કરીને તમારી સાથે બબાલ. કંઈ નહીં સારું હવે લાઈટ જાય ત્યારે જરા ફ્લેટ કે ઘરની બારી ઉઘાડજો અને જરા ડોકિયું કરી લેજો. દરરજો કરતા બહુ અલગ દેખાશે. પણ જોવાની કોશિશ કરશો તો.

ઈરોમ શર્મિલાઃ એકલપંડે જંગ જીતવા નિકળેલી એક કવિયત્રી

“If it’s true, that I made an attempt to commit suicide, or if I really wanted to die, there is an electric bulb available. I would have used that! I have plenty of clothes I would have hung myself! It’s not a matter of death!”

-Irom Chanu Sharmila

ઈરોમ શર્મિલા 16 વર્ષ બાદ ભૂખ હડતાલ પૂર્ણ કરશે. આફસ્પા માટે લડતી ઈરોમ હવે પોતાની રણનીતિ બદલે છે. પત્રકારો સાથેની વાતમાં ઈરોમે કહ્યું કે ''કોઈપણ રાજકિય પક્ષે તેમના લોકોની આફસ્પા હટાવવાની માગને સંસદ કે વિધાનસભામાં ઉઠાવી નહીં. માટે મેં આ વિરોધ પૂર્ણ કરવા અને 2017ની ચૂંટણીઓની તૈયારી કરવા રાજનીતિમાં આવવાનો નિર્ણય કર્યો છે. હું 9 ઓગસ્ટે કોર્ટમાં હાજર થઈશ ત્યારે ભૂખ હડતાલ પૂર્ણ કરી દઈશ"

વિશ્વની સૌથી મોટી ભૂખ હડતાલ જેમણે કરી તે ઈરોમ એક સારા કવિયત્રી પણ છે. આ પહેલા ડોક્ટર બનવા માગતા હતાં. પરંતુ ભણવામાં બહુ હોશીયાર નહીં એવા ઈરોમે ડોક્ટર બનવાનું સ્વપ્ન છોડી, પત્રકારત્વ અને સ્ટેનોગ્રાફીનો કોર્સ કર્યો. ત્યારબાદ તેમણે કવિતાઓ પણ લખી. ઈરોમ એક સારા કવિયત્રી તરીકે પણ જાણીતા છે. 9 ભાઈ બહેનોમાં સૌથી નાના ઈરોમ તેમના કઝિન્સ સાથે 19 લોકોના પરિવારમાં રહેતાં. 

નાનપણની વાતો વાગોળતા તેઓ કહે છે, તેમના પિતા તેમને રમતો રમવા માટે ના પાડતા, તે કહેતા કે તમે તેના આદી થઈ જાવ માટે સતત રમતો ન રમવી. 2 કિલોમીટર ચાલી સ્કૂલે જનારા ઈરોમ નાનપણમાં પિતાની સાયકલ પાછળ બેસતા તે સ્મરણોને હજી નથી ભૂલ્યાં. સાયકલ પર તેમના પિતા ક્યારેક સ્કૂલે લઈ જતા ત્યારે તેમને સ્ટોરી સંભળાવતા તે હજી તેમના કાનમાં ગૂંજી રહી છે. પરિવાર ખેતી સાથે સંકળાયેલો અને પિતા સરકારી નોકરી કરતા હતા. આફસ્પાએ ઈમ્ફાલને ઘમરોળી નાખ્યું અને માલમ હત્યાકાંડ બાદ તેઓ ઉપવાસ પર ઉતરે છે. 

તેમને એક નાના ઓરડામાં રાખીને પરાણે પ્રવાહી ખોરાક અપાતો. દર વર્ષે મુક્ત કરાતા અને મુક્ત કરાયાના થોડા જ સમયમાં તેમની ધરપકડ કરાતી. ઉપવાસની વાત કરતા તેમણે કહ્યું હતું કે, ' મને એકલતા સતાવતી નહીં કારણ કે હું મારા મગજને સતત વિચારોમાં કાર્યરત રાખતી.' આટલા વર્ષોમાં અનેક લોકો તેમની સાથે જોડાયાં, અનેક સાથ છોડી ગયાં પરંતુ ઈરોમ અડગ રહ્યાં. અનેક એવોર્ડ તેમને મળ્યા, દેશભરમાં અનેકવાર તેમની ચળવળની ચર્ચાઓ થઈ. પરંતુ કોઈપણ રાજકીય પક્ષે આફસ્પા ન હટાવ્યો. હવે એજ આફસ્પા માટે તેઓ રાજકીય પક્ષો સામે અપક્ષ ઉમેદવાર તરીકે જનતાના સમર્થન સાથે નવી રણનીતિથી સામે પડશે. 

ઓલ ધી બેસ્ટ ઈરોમ શર્મિલા. 

હવે વાંચો તેમની આ કવિતા 

When life comes to its end
You, please transport
My lifeless body
Place it on the soil of Father Koubru

To reduce my dead body
To cinders amidst the flames
Chopping it with axe and spade
Fills my mind with revulsion

The outer cover is sure to dry out
Let it rot under the ground
Let it be of some use to future generations
Let it transform into ore in the mine

I’ll spread the fragrance of peace
From Kanglei, my birthplace
In the ages to come
It will spread all over the world.

Irom Sharmila

'માઝી' ભાષાના છેલ્લા જાણકારના નિધન સાથે આપણે વધુ એક ભાષા ગુમાવી

દેશનાં સમાચાર માધ્યમોમાં કારણ વગરના મુદ્દે કાગારોળ મચી છે, ગ્રાઉન્ડ ઝીરોની બોલબાલા છે, સૌથી પહેલાં અને એક્સક્લુઝિવનો મારો ચાલી રહ્યો છે, સમાચારની દોડમાં આગળ રહેવાની હોડ જામી છે, ત્યારે દેશની એક આખી ભાષા લુપ્ત થઈ જવાના સમાચાર એક મહિના બાદ મળે છે. વાંચો લુપ્ત થયેલી ભાષા અને તેના છેલ્લા જાણકાર વિશે. 

થાક બહાદુર માજી, પુત્રી દેવમાયા અને દૌહિત્રી રેજિના સાથે, ફોટો સૌજન્ય. independent.co.uk

ભારત જેમ સાંસ્કૃતિક વૈવિધ્ય ધરાવે છે, તેમ ભાષાઓનું વૈવિધ્ય ધરાવતો દેશ પણ છે. દેશમાં એક સમયે 900 જેટલી ભાષાઓ બોલાતી હતી. ધીમે ધીમે કેટલીક ભાષાઓ લુપ્ત થતી ગઈ. 2013માં આવેલા 'પીપલ લિંગ્વિસ્ટિક સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા'એ ફરી દેશનું ધ્યાન ભાષાના વૈવિધ્ય તરફ ખેંચ્યું હતું. આ પહેલા 2001ની વસ્તી ગણતરીમાં સરકારે ભાષાઓ અંગેના આંકડા જાહેર કર્યા હતાં. 2013માં ઠીક ઠીક પ્રમાણમાં કહી શકાય એ રીતે માધ્યમોએ ભાષા અંગેના સર્વેની નોંધ લીધી. ભાષા રિસર્ચ અને પબ્લિકેશન સેન્ટરે 3000 કાર્યકર્તાઓને સાંકળીને 35000 પેજનો જમ્બો સર્વે કર્યો હતો. સર્વે મુજબ ભારત દેશ 780 ભાષા બોલે છે અને છેલ્લાં 50 વર્ષમાં 220 ભાષા લુપ્ત થઈ ગઈ છે. 

હાલ ચાલી રહેલા દેશના અન્ય મહત્ત્વના મુદ્દાઓમાં માધ્યમોએ જેની નોંધ નથી લીધી તેવી 'માઝી' ભાષાનો સૂર્ય ભારતમાંથી અસ્ત થઈ ગયો છે. દુઃખના સમાચાર એ છે કે સિક્કિમ અને નેપાળની સરહદે આવેલા જોરથોંગ જિલ્લાના માઝી નામના ગામમાં રહેતા થાક બહાદુર માઝીનું નિધન થયું છે. જેની સાથે 'માઝી' ભાષા બોલનાર કે જાણનાર હવે કોઈ રહ્યું નથી. 80 વર્ષીય થાકબહાદુર માઝી એકલા જ 'માઝી' ભાષાના છેલ્લા જાણકાર હતા. જેમના નિધન સાથે ભારતમાંથી એક ભાષાની વિદાય થઈ છે. નેપાળમાં હજી ગણ્યા ગાંઠ્યા લોકો 'માઝી' ભાષાના જાણકાર છે. જોકે ભારતે તેની છેલ્લી આશ ગુમાવી દીધી છે. થાક બહાદુરનો પરિવાર નેપાળમાંથી સિક્કિમમાં વર્ષો પહેલાં રહેવા આવ્યો હતો. ભાષા રિસર્ચ અને પબ્લિકેશન સેન્ટરે જ્યારે ભારતમાં બોલાતી ભાષાઓનો સર્વે હાથ ધર્યો ત્યારે થાક બહાદુર માઝીની અને લુપ્તતાના આરે આવીને ઊભેલી 'માઝી' ભાષાની દેશને જાણ થઈ. ત્યારે જોરથોંગમાં 'માઝી' ભાષાના 4 જાણકારો હતા. ત્યાર બાદ સમય વિતતા ત્રણનાં મોત થયાં અને થાક બહાદુર એકલા રહ્યા. 

થાક બહાદુર માઝી જ્યાં રહેતા તે જોરથોંગ વેલી અને રંગીત નદી, ફોટો સૌજન્ય. independent.co.uk

મહત્ત્વની વાત એમ છે કે દેશને આ લુપ્ત થયેલી ભાષાની જાણ પણ તેના લુપ્ત થયાના મહિના બાદ મળી. 'પીપલ લિંગ્વિસ્ટિક સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા'નું સિક્કિમનું વોલ્યૂમ તૈયાર કરનાર ટીમના બલરામ પાંડે જ્યારે થાક બહાદુર માઝીને ફરી મળવા ગયા ત્યારે તેમના નિધનની જાણ દેશને થઈ. આ પહેલા બલરામ થાક બહાદુર માઝીને 2013માં સર્વે દરમિયાન મળ્યા હતા. માઝી જાતિ નેપાળ અને સિક્કિમમાં જુદી જુદી જગ્યાએ વિસ્તરેલી છે. પરંતુ અલગઅલગ જગ્યાએ વસવાટ કરતા હોવાથી ધીમે ધીમે 'માઝી' ભાષા બોલવાનું બંધ થયું. માઝી જાતિના લોકો પર નેપાળી ભાષાએ પ્રભુત્વ જમાવ્યું. 'માઝી' ભાષાનો ઉદય ક્યારે થયો તે અંગે ખાસ કોઈ પુરાવા મળતા નથી. પરંતુ ભાષા હજારો વર્ષ જૂની હોવાનું મનાય છે. માઝી જાતિના લોકોનો ઘનિષ્ટ સંબંધ નદી સાથે રહેલો છે. વર્ષો પહેલાં માઝી લોકોને નદી પાર કરાવવાનું કામ કરતા. વર્ષો થયે ધીમે ધીમે સ્થળાંતર થયેલાં અનેક માઝીઓ ખેતી સાથે સંકળાયા. 

'માઝી' ભાષાની વાત તો જવા દો પણ માઝી જાતિ અંગે પણ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે. થાક બહાદુરની પુત્રી દેવમાયા કહે છે કે ભારતમાં લોકો અમને પૂછે કે માઝી એટલે શું? તો તેમને સમજાવવા જતાં એટલી બધી મહેનત કરવી પડે છે કે અંતે અમારે નેપાળી છીએ એવો સાદો જવાબ આપવાનું શરૂ કરવું પડ્યું. નેપાળી ભાષાનું પ્રભુત્વ વધતા 'માઝી' ભાષા જન્મ, લગ્ન અને મરણ જેવી વિધિઓ પૂરતી જ સીમિત રહી ગઈ. છેલ્લે તો મરણના પ્રસંગમાં જ તેના કેટલાક શબ્દોનો ઉપયોગ થતો. આ જાતિના કેટલાક લોકો 'માઝી' ભાષાના અમુક શબ્દો જાણે છે. પરંતુ તે શબ્દો માત્ર છે, તેનાથી એક વાક્ય પણ બની શકતું નથી. 

જ્યારે વિશ્વ લુપ્ત થતી ભાષાઓ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી રહ્યું છે, ત્યારે આપણે લુપ્ત થઈ ગયેલી ભાષા અંગે મહિના બાદ જાણ થાય છે. જાણકારોના મતે પ્રાદેશિક ભાષાઓ અને અંગ્રેજીના વધતા પ્રભુત્વને કારણે ઘણી ભાષાઓ પર ખતરો ઊભો થઈ રહ્યો છે. અનેક એવી ભાષાઓ છે જેના 10 હજાર કરતાં પણ ઓછા બોલનાર લોકો રહ્યાં છે. આપણે આપણા વારસા વિશે કેટલાં જાગરૂક છીએ તેનું પ્રમાણ થાક બહાદુરનો ફોટો શોધતા મળ્યું. યુ.કે.ના એક અખબારમાંથી માંડ તેમનો ફોટો મળ્યો. ત્યારે આપણે આવા મહત્ત્વના મામલે ધ્યાન આપવાને બદલે તથ્ય વગરના મુદ્દાઓ પર ચર્ચાઓ કરી રહ્યા છીએ.

સેલ્ફીઃ પ્રવાસની ક્ષણો સાચવી રાખવાની ઘેલછા

સેલ્ફી ક્રેઝીઓ માટે ભવિષ્યમાં સેલ્ફી ડોક્ટર્સ, સેલ્ફી લેખકો, સેલ્ફી નિષ્ણાંતો, સેલ્ફી વિવેચકો, સેલ્ફી કાર્ટુનિસ કે સેલ્ફી પેઈન્ટર્સ આવે એ જમાનો હવે દુર નથી. 

પ્રવાસ એટલે મુસાફરી, યાત્રા, પંથ કરવો, રટણ, ભ્રમણ, સહેલગાહ, દેશાટન, સફર. નવું નવું જાણવા, અભ્યાસ કરવા, વણજોયેલા સ્થળો જોવા માટે પ્રવાસ થતો. ત્યારબાદ લોકો વેકેશનની મજા માણવા કે મનોરંજન ખાતર પ્રવાસ કરતા થયાં. રજાના દિવસોમાં ઘરથી બહાર એવા સ્થળે જ્યાં જઈ માત્ર આનંદ કરી શકાય, મિત્રો કે પરિવારજનો સાથે સમય ગાળી શકાય તે માટે પ્રવાસનું આપણે ખાસ આયોજન કરતા થયાં. જો કે હવે પ્રવાસની વ્યાખ્યા બદલાવા લાગી છે. માત્ર અભ્યાસ મનોરંજન ખાતર લોકો પ્રવાસ કરે છે એવું નથી, હવે એવું લાગે છે કે લોકો માત્ર સેલ્ફી માટે પ્રવાસ કરી રહ્યાં છે. 

વિશ્વમાં હાલ સેલ્ફી ક્રેઝ ચાલી રહ્યો છે, પરંતું ભારતીયોમાં એ જરા સવિશેષ છે એવું અમુક પ્રવાસો દરમિયાન જાણવા મળ્યું. વિશ્વના અન્યદેશોમાંથી આવતા પ્રવાસીઓમાં અભ્યાસ પ્રથમ હોવાનું જોવા મળ્યું છે, જ્યારે આપણે માત્રને માત્ર સેલ્ફી ખેંચવા માટે પ્રવાસે જઈએ છીએ તેવું લાગી રહ્યું છે. પ્રવાસનો મુળ હેતુ હવે મૃતઃપ્રાય પ્રાણીઓની કેટેગેરીમાં મુકાઈ ગયો છે અને સેલ્ફી સ્ટિકે પ્રવાસના મુળ હેતુને મારવામાં જંતુનાશક દવા જેવું કામ કર્યું છે. સાવ અજાણ્યા સ્થળે ગયા બાદ પણ આપણે ત્યાં જોવામાં કે એક્પ્લોર કરવામાં કાર્યરત રહેવાને બદલે સેલ્ફી લેવામાં વ્યસ્ત રહીએ છીએ. દરિયા વચ્ચે બોટમાં બેસીને બોટિંગનો આનંદ લેવાને બદલે લોકો સેલ્ફી લેવામાં રત રહે છે. જંગલમાં જઈને કુદરતના સાનિધ્યમાં રહેવા કરતા સેલ્ફી સાનિધ્ય પહેલા હોય છે. વહેતી નદીઓને બદલે પડતી સેલ્ફીઓ, મંદમંદ વાતા ઠંડા પવનના અહેસાસને બદલે સેલ્ફી સહેવાસ, પહાડોના ચઢાણને બદલે સેલ્ફીઓના કમઠાણ, વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ્સ જોવાને બદલે વર્લ્ડ હેઝિટેઇટ સેલ્ફીને પ્રાધાન્ય મળી રહ્યું છે.  

પ્રવાસ પૂર્ણ થયા બાદ આપણે પરત શું લઈને ફરીએ છીએ.. ઢગલો બધી સેલ્ફી, ઘરે આવીને પણ પ્રવાસ વર્ણન કરવા કે લખવાને બદલે સેલ્ફી સંપાદન અને વિવેચન ચાલતું હોય છે. દુઃખ અને ચિંતાની વાત એ છે કે આપણે આવનારી પેઢીઓને કેવા પ્રવાસો અંગેનું જ્ઞાન આપીશું? કાકાસાહેબ કાલેલકર જેવું પ્રવાસ વર્ણન લખવાને બદલે હવે માત્ર સેલ્ફી વર્ણનો લખાશે. કાકા સાહેબે સેલ્ફીનો આનંદ અને જવાહરલાલ નહેરુએ કદાચ હિંદનું સેલ્ફી દર્શન લખ્યું હોત ? આપણે પર્યટન સ્થળોએ સતત સેલ્ફીની ઘેલછામાં દોડ્યાં કરીએ છીએ. મોબાઈલ કંપનીઓએ પણ બિઝનેસ જોઈને આ પ્રક્રિયામાં મોટો ફાળો આપ્યો છે. મોબાઈલની જાહેરાતોમાં તેના ફિચર્સમાં સૌથી મોખરે હવે સેલ્ફી કેમરા આવી ગયા છે. વેઇટ હજી તો ડ્યુલ સેલ્ફી કેમેરાનો જમાનો આવી રહ્યો છે.

મોબાઈલ કંપનીઓની જેમ ભવિષ્યમાં ટ્રાવેલ કંપનીઓ પણ સેલ્ફી પ્રવાસનું આયોજન કરશે. માત્ર સેલ્ફી ખેંચવા ઈચ્છુક લોકો માટે પ્રવાસ, બેસ્ટ સેલ્ફી ઓફ યોર્સ ઈન વર્લ્ડઝ બેસ્ટ લોકેશન, તમારા પાસે સારો સેલ્ફી કેમેરા નથી? કંપની પોતાનો સેલ્ફી કેમરા આપશે, પ્રવાસમાં 10 વ્યક્તિ દીઠ એક સેલ્ફી નિષ્ણાંત પણ સાથે રહેશે, કયા લોકેશન પર કેવી સેલ્ફી લેવી, કેવી રીતે લેવી તેનું સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપવામાં આવશે. આ પ્રવાસ માત્ર સેલ્ફી લવર્સ માટે છે, અભ્યાસુઓએ અરજી કરવી નહીં. જો કે હાલ કેવી રીતે સારી સેલ્ફી લઈ શકાય, વિશ્વમાં બેસ્ટ કયા સ્થળો છે જ્યાં તમે સરસ સેલ્ફી લઈ શકો, કેવા કેમેરા, સેલ્ફી લેતી વખતે ધ્યાનમાં લેવાની બાબતો વગેરે વગેરેની માહિતી ગૂગલ આપી જ રહ્યું છે. 

હવે સેલ્ફી પારાયણને વિરામ આપતા અંતમાં સેલ્ફીની મજામાં ક્યાંક સમગ્ર પ્રવાસની મજા ખોવાય ન જાય તે ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે. મુળ ઉત્પાદનને બદલે આડપેદાશ મહત્વની બને ત્યારે આપણા બિઝનેસ વિશે વિચારવું જરૂરી બની જાય છે.

(તસવીરો ગૂગલ પરથી લીધી છે.)

નવું વર્ષઃ કેલેન્ડર અને તારીખ સિવાય કશું બદલાતું નથી

કેટલીક ભ્રમણાઓ અને તારીખ બદલવાની સાથે કંઈક બદલાવાની ખાલી ધારણાઓ લઈને આવે છે નવું વર્ષ. 

2015ને સમગ્ર વિશ્વએ અલવિદા કહી દીધું, 2016ને વેલકમ પણ કરી દીધું. હવે શું ? વર્ષ બદલાવાથી શું બદલાવાનું છે ? આપણી રોજીંદી જિંદગીમાં શું પરિવર્તન આવવાનું છે ?

દર વર્ષે ડિસેમ્બર મહિનો આવતાની સાથે જ ત્રણ પ્રશ્નો લોકો બહુ પૂછે છે. કેવું રહ્યું તમારું આ વર્ષ ? શું લાગે છે કેવું રહેશે આવતું વર્ષ ? નવા વર્ષમાં શું સંકલ્પ કર્યો અથવા શું કરવાના ?  શું કહેશો હવે તમે ? બસ તમારી જેમ મોટાભાગના લોકો પાસે આ પ્રશ્નોના જવાબ હોતા નથી. આપવા જરૂરી પણ નથી. પ્રશ્નો જ વાહિયાત છે. તો જવાબ આપવાનો પ્રયત્ન પણ કરશો તો તે પણ અર્થહિન જ હશે. 

વર્ષ બદલાવાથી ખરેખર આપણા જેવા સામાન્ય માણસોના જીવનમાં શું બદલાય છે ? વિચારો ખરેખર કશું બદલાય છે ખરું ?  કદાચ કેલેન્ડર અને ચોક્કસ રીતે તારીખ માત્ર બદલાય છે. મોટાભાગના લોકોના ઘરમાં કેલેન્ડર તો વિક્રમ સંવત અનુસાર આવી ગયું હોય છે. એટલે બહુ ઓછા ઘરોમાં આપણે ત્યાં કેલેન્ડર પણ બદલાતું હશે. હા માલ્યાનું હોય તો અલગ વાત છે. બાકી કશું બદલાતું નથી. માત્ર બદલાવના આભાસ કે ભ્રમમાં આપણે હોઈએ છીએ. નોકરી, પગાર, જીવનશૈલી, આહાર, વ્યવહાર, સંબંધોથી લઈને બધું જ વર્ષોથી ચાલતું આવે એ જ છે અને એ જ રહેવાનું છે. 

જાન્યુઆરીથી શરૂ થતુ નવું વર્ષ આપણા અર્થતંત્રમાં પણ બદલાવ નથી લાવતું. કેમ કે નાણાંકિય વર્ષ તો અલગ છે. તો નોકરી કરતા લોકોને પગાર વધારો પણ જાન્યુઆરીની પહેલી તારીખે નથી મળતો. એના માટે પણ માર્ચના અંત સુધી રાહ જોવી પડે છે. આપણા ત્યાં તો 31st કે 1st જાન્યુ.ની રજા પણ નથી. 31 ડિસમ્બરના જેમ તમે નોકરી પર જાવ છો તેમ જ 1 જાન્યુ.ના જવાનું. પાર્ટીમાં ગયા હોવ અને હેંગઓવર થઈ જાય તો અલગ છે. હા, સરકારી નોકરીયાતો માટે નવા વર્ષ કરતા પુરા થતા વર્ષનો ડિસેમ્બર મહત્વનો હોય છે, વણવપરાયેલી રજાઓ ડિસેમ્બરમાં વાપરી શકાય. પણ નવું વર્ષ તો તેમના માટે પણ એ જ છે. 

યંગસ્ટર્સમાં પાર્ટીનો ક્રેઝ, વાર તહેવારે પીવાના શોખીનો માટે મદીરા, પાર્ટી પ્લોટ્સ, કલ્બ અને હોટેલ્સ માટે 

કમાણી, સોશિયલ સાઈટ્સ પર રદ્દી થઈ ગયેલી શુભકામનાઓ, વોટ્સઅપ અને ફેસબુકના યુગમાં વાંચ્યા વગરના ફોરવર્ડેડ મેસેજીસ, કેટલીક ભ્રમણાઓ અને તારીખ બદલવાની સાથે કંઈક બદલાવાની ખાલી ધારણાઓ લઈને આવે છે નવું વર્ષ. 

માત્ર અને માત્ર કંઈ પણ વિચાર્યા વિના હાહા અને હોહામાં દર વખતે ભાગ લેનારા હે પામર મનુષ્ય, જરા વિચાર, માત્ર બદલાશે બદલાશે અને નવા નવાના રટણમાં રાચનારા, કુદરતે આપેલા મગજને જરા પણ કષ્ટ આપ્યા વિના મગજના બંધ બારણે અષાઢી મેઘ જોનારા હે માનવ 60 વર્ષોમાં દેશમાં હજી કંઈ નથી બદલાયું તો તારીખ બદલાવાથી તારા કે મારા જીવનમાં શું બદલાવાનું છે ? 

કંઈ ભલે ના બદલાય તો પણ તમને રદ્દી થઈ ગયેલી શુભકામના, હેપ્પી ન્યૂયર